در ادامه، به صورت ساختاریافته، مدل کسب‌وکار و فرصت‌های تجاری پیرامون رویکرد Vibe Coding (کدینگ «به حال و هوا») را مرور می‌کنم — یعنی چگونه می‌توان با آن کسب درآمد کرد، چه مدل‌هایی موجود است، چه ملاحظاتی باید داشت، و نکاتی که برای شما در ایران / بازار جهانی می‌تواند کاربردی باشد.

۱. چیستی مدل تجاری «Vibe Coding»

ابتدا یک توضیح مختصر از چیستی این روش:

• Vibe Coding به معنی این است که به‌جای نوشتن تک‌تک خطوط کد یا حتی تسلط کامل به زبان برنامه‌نویسی، شما به یک سیستم هوش مصنوعی (اغلب مدل زبان بزرگ، LLM) توضیح می‌دهید که «چه چیزی می‌خواهم» و سیستم آن را به کد/اپلیکیشن تبدیل می‌کند.

• بنابراین، نیروی انسانی بیشتر در حوزهٔ «ایده» و «منطق کار» و «پیشبرد محصول» فعال است، و نیروی انسانی کمتر در حوزهٔ «نوشتن دقیق کد».

• این یعنی فرصت تجاری این است: هزینه تولید پایین‌تر، زمان تولید کوتاه‌تر، امکان ورود افراد غیرمتخصص (یا با مهارت کمتر) به بازار ساخت نرم‌افزار، و در نتیجه پتانسیل کسب‌وکار جدید.

۲. مدل‌های کسب‌‌وکار محتمل

در ادامه چند مدل تجاری که در عمل یاِ مطلب دیده شده‌اند، همراه با مثال‌ها، آورده شده است:

۲٫۱ خدمت تولید اپلیکیشن/ابزار سریع برای کسب‌وکارهای کوچک

• افرادی که درک خوبی از نیازهای کسب‌وکار دارند (مثلاً «ساختن یک ابزار مدیریت مشتریان»، «ساختن یک داشبورد ساده») می‌توانند با استفاده از Vibe Coding سریعاً یک محصول ساخته و به کسب‌وکارهای کوچک بفروشند. مثلاً «ساخت وب‌اپ برای رزرو وقت»، «فرم آنلاین برای جمع‌آوری اطلاعات»، «چت‌بات ساده».

• مدل درآمد: قرارداد پروژه‌ای (مثلاً ساخت + تحویل)، یا اشتراک (اگر اپلیکیشن نگهداری دارد)

• مزیت: زمان کوتاه راه‌اندازی، هزینه کمتر نسبت به ساخت سنتی.

• چالش: کیفیت، نگهداری، امنیت ممکن است پایین‌تر از نرم‌افزار سنتی باشد.

₂٫₂ پلتفرم یا ابزار Vibe Coding به‌عنوان سرویس (SaaS)

• شرکت‌هایی که ابزار Vibe Coding را تولید می‌کنند (مثلاً پلتفرم‌هایی که با زبان طبیعی ورودی می‌گیرند و کد تولید می‌کنند) می‌توانند کاربران (توسعه‌دهندگان، یا افراد غیرتخصصی) را جذب کنند. مثلاً پلتفرم‌هایی که «بگویید چه اپی می‌خواهید و سیستم بسازد» یا «چت‌بات بساز با این ویژگی‌ها». 

• مدل درآمد: اشتراک ماهانه/سالانه، پرداخت برای تعداد پروژه‌ها، افزونه‌ها، پلن‌های سازمانی

• گزینهٔ ارتقای سازمانی: شرکت‌ها ممکن است بدهند نسخه سازمانی با امکانات کنترل، امنیت، گزارش‌گیری بخرند. مثلاً اخبار دربارهٔ این که شرکت‌هایی دارند Vibe Coding سازمانی را راه‌اندازی می‌کنند.

₂٫۳ آموزش و خدمات مشاوره‌ای پیرامون Vibe Coding

• چون این روش جدید است، بازار آموزش (چگونه از ابزارها استفاده کنیم، چگونه به‌درستی ایده بدهیم، چگونه کیفیت را تضمین کنیم) وجود دارد. مثلاً دوره‌های آنلاین، وبینار، کارگاه، مشاوره برای شرکت‌ها که می‌خواهند این روش را وارد کنند. 

• همچنین مشاوره برای شرکت‌های بزرگ که می‌خواهند Vibe Coding را در زنجیره توسعه‌شان وارد کنند؛ این شامل تحلیل نیازها، انتخاب ابزار، ارزیابی ریسک‌ها، چارچوب امنیتی. مثلاً مقاله‌ای که می‌گوید شرکت‌ها باید مراقب «shadow IT» باشند. 

₂٫۴ ترکیب با خدمات سنتی نرم‌افزاری و ارتقای فرآیند

• شرکت‌های نرم‌افزاری می‌توانند Vibe Coding را به فرآیند تولیدشان اضافه کنند تا سرعت را بالا ببرند، هزینه را پایین بیاورند، و سپس خدمات نگهداری، ارتقا، پشتیبانی ارائه دهند.

• مثلا شما می‌سازید یک کارکرد با Vibe Coding، تحویل می‌دهید، سپس قرارداد نگهداری می‌بندید. یا اپلیکیشن پایه را با Vibe Coding می‌سازید و بعد توسعهٔ تخصصی می‌کنید.

۳. نکات مهم و ریسک‌های کسب‌وکار

چند نکته که باید حتماً در نظر بگیرید اگر می‌خواهید با این مدل کسب‌وکار وارد شوید:

• کیفیت کد: بسیاری منابع می‌گویند کدی که توسط Vibe Coding تولید می‌شود سریعاً کار می‌کند ولی ممکن است قابل نگهداری، امن یا بهینه نباشد. 

• امنیت و رعایت مقررات: وقتی افراد غیر فنی هم بتوانند اپ بسازند، خطر «shadow IT» افزایش می‌یابد — یعنی سیستم‌هایی که بدون نظارت IT شرکت ساخته می‌شوند. 

• فروش دادن محصول یا سرویس؟ «ساخت سریع» ممکن است خوب باشد، ولی اگر نتوانید دوام بیاورید یا نگهداری کنید، مشتری ناراضی می‌شود و مدل فروشتان ضعیف می‌شود.

• مزیت رقابتی: چون ابزارها و پلتفرم‌ها در حال رشد سریعند، باید مشخص کنید در چه نیش مارکتی وارد می‌شوید — مثلاً ابزار برای کسب‌وکارهای محلی، یا ابزار برای بخش خاصی از صنعت، یا سرویس امنیتی بخش Vibe Coding.

• حقوق مالکیت فکری: وقتی کد توسط AI تولید می‌شود، سوالات حقوقی دربارهٔ مالکیت کد، لایسنس‌ها، مسئولیت خطاها پیش می‌آید.

• مقیاس‌پذیری کسب‌وکار: اگر فقط پروژه‌های کوچک بگیرید، ممکن است در آمدتان محدود باشد. مدل اشتراک یا ابزار پلتفرم می‌تواند به مقیاس کمک کند.

۴. گام‌های پیشنهادی برای شروع (به‌ویژه برای شما در بازار ایران/ بین‌المللی)

اگر بخواهم پیشنهادی گام‌به‌گام بدهم برای شروع کسب‌وکار با Vibe Coding، این‌ها هستند:

1. یادگیری ابزارها و تکنولوژی

   • با یکی دو پلتفرم AI که امکان Vibe Coding دارند آشنا شوید — مثلاً ابزارهایی که تبدیل زبان طبیعی به کد می‌کنند.

   • تمرین کنید: ایده‌ای کوچک انتخاب کنید، با زبان طبیعی توصیفش کنید، کد تولید کنید، اجرا کنید، ببینید نتیجه چیست. (مطابق مثال در مقاله DataCamp)

2. انتخاب بازار هدف یا نیش مارکت

   • تصمیم بگیرید می‌خواهید خدمت نرم‌افزاری برای کدام بخش ارائه دهید: کسب‌وکارهای محلی در ایران، شرکت‌های کوچک، بخش خاصی از صنعت (مثلاً رستوران‌ها، فروشگاه‌ها، خدمات آموزشی)، یا بازار بین‌المللی.

   • بررسی کنید نیاز آن بخش چیست، چقدر سریع نیاز به نرم‌افزار دارند، بودجه دارند یا نه.

3. طراحی مدل درآمدی مناسب

   • آیا پروژه صرفاً پرداخت یک‌باره است؟

   • یا اشتراک (ماهانه/سالانه)؟

   • یا ترکیبی؟ (مثلاً ساخت اولیه + نگهداری)

   • یا پلتفرم (در اختیار کاربران بگذارید که خودشان با AI اپ بسازند)؟

4. نمونه اولیه (MVP) بسازید

   • با Vibe Coding می‌توانید سریع نمونه اولیه بسازید — مثلاً «اپ ساده برای رزرو وقت»، یا «داشبورد فروش برای فروشگاه آنلاین». از آن برای جذب مشتری یا سرمایه‌گذار استفاده کنید.

   • در این مرحله اهمیت دارد کیفیت را بالا نگه دارید: وقتی کارکرد بد داشته باشد، سخت است اعتماد را جلب کنید.

5. بازاریابی و فروش

   • به‌ویژه در بازار ایران: ممکن است لازم باشد توضیح دهید چه چیزی «Vibe Coding» است و چه مزیتی دارد (سرعت، هزینه کمتر، نیاز کمتر به نیروی فنی).

   • نمونه‌کارها بسازید تا مشتریان ببینند.

   • ممکن است همکاری با شرکت‌های محلی، آموزش، یا جلسات معرفی لازم باشد.

6. نگهداری، ارتقا، پشتیبانی

   • حتی اگر اپ به سرعت ساخته شده باشد، مشتری انتظار دارد که از نظر امنیت، عملکرد، ارتقاهای بعدی، عملیاتی باشد. باید فکری برای این بخش کنید.

   • اگر مدل شما بر پایه ابزارها یا AI است، هزینه‌های زیرساخت، لایسنس‌های AI را نیز مد نظر داشته باشید.

7. توجه به ریسک‌ها، تنظیم قراردادها

   • مطمئن شوید مسئولیت‌ها، حقوق مالکیت، هشدار ریسک‌ها (مثلاً «کد تولید شده ممکن است نیاز به تست امنیتی داشته باشد») را در قراردادها بیاورید.

   • اگر برای بازار بین‌المللی هستید، مقررات حفاظت داده (مثل GDPR)، امنیت سایبری را باید مد نظر داشته باشید.

8. بهبود مستمر و یادگیری

   • از بازخورد مشتریان استفاده کنید تا ابزارها و روندها را بهبود دهید.

   • چون Vibe Coding هنوز در حال رشد است، باید آمادگی تغییر داشته باشید — ابزارهای جدید، مدل‌های AI بهتر، رقابت بیشتر خواهند آمد.

۵. آیا این مدل برای شما مناسب است؟

با توجه به آنچه توضیح دادم، چند سوال بپرسید تا ببینید ورود به این مدل برای شما منطقی است:

• آیا شما یا تیم‌تان توانایی تحلیل نیازهای کسب‌وکاری را دارید؟ (نه فقط کدنویسی)

• آیا آماده‌اید که کار با ابزار AI و یادگیری آن‌ها را آغاز کنید؟

• آیا بازار یا حوزه‌ای را پیدا کرده‌اید که در آن نیاز به نرم‌افزار سریع وجود دارد و راه‌حل آماده نیست؟

• آیا می‌توانید کیفیت، امنیت، پشتیبانی را تضمین کنید؟ اگر نه، احتمال دارد مشتریان به سرعت دلسرد شوند.

• آیا مدل درآمدی دارید که مقیاس‌پذیر باشد؟ مثلاً فقط گرفتن پروژه‌های کوچک ممکن است بلندمدت پایدار نباشد.

• آیا رقابت را در نظر گرفته‌اید؟ ابزارهایی مثل Vibe Coding در حال رشد هستند — باید مشخص کنید چه چیزی شما را متمایز می‌کند.